Solunum Durması ve Solunum Sağlanması

A. Solunum Durması
   a) Solunum zorluğu ve durma nedenleri

- Soluk yolunun yabancı cisimlerle tıkanması, seyyar diş protezleri
- Kaburga kemiğinin kırılması sonucu (kaburga dışarı çıkmış ise havanın pozitif akciğer etrafındaki negatif basınç nedeniyle akciğerin işlevini yapamayışı veya kaburganın akciğeri parçalaması nedeniyle)
- Boyun omurlarının kırılması
- Çok fazla kan kaybı
- Göğüs kafesinin sıkışması
- Zehirli gazların solunması
- Suda boğulma
- Beyindeki solunum merkezinin elektrik şoku ve ilaçlar nedeniyle bozulması
- Dilin geriye doğru gelerek soluk yolunun kapanması
- Yüksek dozda uyuşturucu kullanılması gibi...

  b) Belirtileri : Kandaki oksijen oranı düştüğü için dokulara da oksijen gidemediğinden şu belirtiler görülür :
- Baş dönmesi, nefes darlığı, ses çıkaramama
- Süratli ve düzensiz nabız atışı
- Bilinç kaybı, konuşamama
- Boyun damarlarında şişme, elin boğaza gitmesi
- Yüzde kızarma, dudaklarda ve parmak uçlarında morarma

   c) Soluğun Durmasını Tanıma
- Yaralının karın ve göğüs hareketi incelenir.
- Pamuk titreşimi ile kontrol edilir.
- Beyaz gözlük camı veyaayna ağız ve buruna yaklaştırılarak buğulanma olup olmadığına bakılır. BAK
- İlkyardımcı kulağını, kazazedenin ağzına ve burnuna yaklaştırarak soluk sesini dinler : DİNLE
- Elin üzeri veya işaret parmağı yanak ıslatılarak yaralının ağız ve burnuna yaklaştırılır, ısınmış bir havanın gelip gelmediğine bakılır : HİSSET

       İlkyardımcı BAK-DİNLE-HİSSET yöntemi ile 5-10 saniye içinde kontrolü yapmalıdır.
       Hastalık veya kaza sonucu solunumu, kalbi veya her ikisi birden duran kişiye suni solunum ile akciğerlere oksijen verme, kalp masajı ile kanın pompalanmasına ''temel yaşam desteği'' denir.

B. Solunumu Sağlama ve Uygulamaları
1. Solunumu Kolaylaştırıcı Pozisyonlar
a. Çene göğüsten uzaklaştırılır, bir el altına diğer elin iki parmağı çeneye yerleştirilerek baş geriye çekilir.
b. Yan yatış pozisyonuna getirilir.
c. Solunum zorluğu, göğüs yaralanmasına bağlı ise bu durumda oturtulur veya yarı oturtulur.

2. Boğulmalarda İlkyardım
 Boğazdan yabancı cismin çıkartılması
a) Heimlich Yöntemi : Soluk yoluna yabancı cisim kaçan kişinin arkasına geçilir. Gebelerde ve şişmanlarda el göğüs üzerinde olmalıdır. Sol el yumruk yapılarak göbekten biraz yukarı yerleştirilir, sağ el ile sol bilek tutulur. Daha sonra aniden sertçe arka arkaya 4-5 kez basınçla birlikte solunum zorluğu çeken kişi ilkyardımcıya doğru çekilir. Bu sırada kişinin ağzının açık olmasına dikkat edilmelidir.
b) Çocuk ise yüzü yere doğru gelecek şekilde dizin veya kolun üzerine yatırarak2 kürek kemiğinin ortasına 4 kez vurulur.
c) Elin ayası göbek çukurunun 3 parmak üstüne konur ve 5-6 kez ani basınç yapılır.
d) Solunum yolu tıkanan kişi yan yatırılarak yine 2 kürek kemiğinin ortasına 4 kez vurulur. ( Bu yöntem beslenme sırasında solunum yolu tıkananlarda uygulanır)
e) Çocuk ise; ayak bileklerinden sarkıtılarak yine sırtına vurulur.
f) Öksürtülür.
g) Görünüyorsa ağızdan parmakla alınır.

                                        -SUDA BOĞULMA-
Sudan Kurtarmanın Temel Kuralı : At çek, kürek çek, işe yaramazsa yüzerek git.
       Eğer ilkyardım eğitiminden geçmişseniz suyun içinde ağızdan ağıza suni solunuma başlayabilirsiniz. Öncelikle iyi bir yüzme biliyorsanız, boğulan kişiyi kurtarmak için suya atlamalısınız. Arkadan ve yandan yaklaşarak koltuk altından tutun, sırtını omuzunuzun üzerine getirin. Böylece baş yukarda kalacaktır. Sırtüstü veya yan yüzerek boğulan kişiyi karaya çıkarın.
      Hemen sırt üstü yatırarak başını yan çevirip bu arada bir diğer kişi bacaklarından yukarı kaldırarak vücuda alınan suyun boşalması sağlanır. Veya boğulanın karnından iki elle tutularak bel yukarı doğru kaldırılır. Vücut ters V şeklinde olmalıdır. Bu pozisyonda su yine boşalacaktır.
      Çocuk ise ayak bilekleri tutularak yukarıya kaldırılır, bu pozisyonda su rahatlıkla boşalacaktır.
      Su bir miktar boşaldıktan sonra ağzında takma diş veya başka yabancı cisim varsa çıkarılır.
      Ağızdan ağıza suni solunum yapılır ve her defasında baş yana çevrilerek varsa suyun çıkması sağlanır. Ancak bu işlem 5-6 kez yapılmalıdır. Sonra baş çevrilmeden suni solunuma devam edilmelidir.
     Islak elbiseleri kurusu ile değiştirilmeli, üzerine battaniye örtülmelidir. Bilinci yerine gelmişse sıcak içecekler verilir.

                          - SUNİ SOLUNUM UYGULAMALARI-
1. Önemi: Bak-dinle-Hisset yöntemi ile solunumu saptanamayanlar;
       İlkyardımda öncelikli hedef solunumu sağlamaktır. eğer bu sağlanamaz ise 3. dakikadan başlayarak beyin hücreleri oksijensiz kalacağından ölmeye başlar. Dışardan hava takviye edilmezse 4-6 dk sonra ölüm meydana gelebilir. Bu süreyi ilkyardımcı çok iyi kullanmak zorundadır. 3-4 dakikalık sürede yapılacak son derece kolay uygulamalar ile bir yaşamın kurtarılabileceği asla unutulmamalıdır.

2. Çeşitleri : Dünya genelinde uygulanan pek çok suni solunum yöntemi bulunmaktadır. Burada yaygın ve etkin suni solunum yöntemlerinin bazılarından söz edebiliriz.
      Suni solunum yöntemi hastanın durumuna göre belirlenmektedir.
      a) Ağızdan ağıza suni solunum yöntemi:
En etkili solunum yöntemidir. Öncelikle baş geriye alınıp, ağız içi temizlenir, hava yolu açılır.
      Yaralı sırt üstü yatırılarak, ilkyardımcı yaralının yan tarafına geçer.
      Ağız boşluğu kontrol edilerek varsa takma dişler veya diğer yabancı cisimler çıkarılır.
      Kazazedede boyun travması yoksa, ilkyardımcı ellerinden birini yaralının ensesinden altına sokar, diğer eli ile altından bastırarak başı geriye doğru getirir.
     Altından bastıran elin baş ve işaret parmakları yaralının burnunu kapatır. İlkyardımcı derin bir nefes alarak yaralının ağzından üfler ve göğsün kabarmasını kontrol eder. İlkyardımcı isterse yaralının ağzına gazlı bez veya mendil koyabilir. Bu esnada ağızdan hava kaçakları olmamalıdır. Ağız, yaralıdan çekildiğinde, göğüs aşağı doğru iner.
      Bu işlem yetişkin bir kişide dakikada 15-20 kez olmak üzere kendiliğinden soluyuncaya kadar tekrarlanmalıdır. Böylece hayati organlara % 15-18 oksijen sağlanmış olur.
      Ancak ilk 5 soluk verildiğinde göğüs kabarmıyorsa ağız boşluğu tekrar kontrol edilmeli veya suni solunum yöntemi değiştirilmelidir.
      Solunum yoluyla zehirlenmede özellikle tercih edilmesi gereken bir yöntemdir.
      Bu yöntem ağızdan kan gelmiyorsa ve çene kemiği kırık değilse uygulanabilir.
     b) Ağızdan Buruna Suni Solunum Yöntemi
       Ağız boşluğunda kanama varsa ve dil geriye doğru toplanıyorsa böyle bir durumda tercih edilmesi gereken bir yöntemdir. Yaralı ağızdan ağıza yönteminde olduğu gibi yatırılır. İlkyardımcının eli bu kez ensenin altında değil, yaralının çenesinin altındadır. Çeneyi yukarı iterken baş parmak ağzı kapatır.
      Burun deliklerinin yukarı gelmesi sağlanarak ilkyardımcı buradan soluğunu üfler. Diğer aşamalar ağızdan ağıza yöntemi gibidir. Özellikle bebeklerde ve çene kenetlenmesinde tercih edilmelidir.

   c) Maske İle Solunum
      İlkyardım çantasında bulunması yararlı malzemelerden birisi de solunum maskesidir. Bilindiği gibi ülkemizde suni solunum bazı gerekçelerle yapılmamaktadır. Bunların başında :
1. Görüntü açısından toplumsal baskı
2. Direk temasla hastalık bulaşacağı endişesi gelmektedir.

      İşte bu sıkıntıları gidermek için maske kullanarak hem ağızdan hem burundan soluk verilebilir. Özellikle bebeklerde suni solunum  hem ağızdan hem burundan aynı andaaz fakat sık hava üfleyerek yapılacağından maske uygun malzemedir. Az havanın ölçütü ilkyardımcının yanaklarını şişirecek kadar hava ile doldurarak bebeğe üflemesidir.
     d) Holger Nielsen (Sırttan Bastırma)
      Ağızdan burundan kan geliyorsa, yüzde büyük yaralanma var ise ağızdan ve burundan suni solunum yapılamayacağı için Holger Nielsen yöntemi uygulanmalıdır.
     Bu yöntem göğüs ve omurga yaralanmalarında uygulanmaz.
Şöyle Yapılır :
- Yaralı yüz üstü yatırılarak başı yana çevrilir.
- Kollar dirsekten bükülerek başın altına konur.
- İlkyardımcı yaralının başucunda bir diz kalkık, diğer diz yerde olacak şekilde durur.
- İlkyardımcının iki el başparmağını omurgayı bulacak şekilde, diğer parmaklarını kürek kemiğinin üzerine yerleştirir ve basınç uygular. Böylece kirli hava dışarı atılır.
- Sonra ellerini kaydırarak dirseklerinden esnetir ve hava girmesini sağlamış olur.
- Çocuklarda kollar yanda olmalıdır.
    e) Silvester Yöntemi (Göğüsten Bastırma)
      Yine ağız ve burunda kanama varsa tercih edilmesi gereken yöntemlerden birisidir. Şöyle uygulanır :
- Yaralı sırt üstü yatırılır.
- Omzun altı desteklenerek baş yana çevrilirken biraz geriye doğru çekilir.
- İlkyardımcı yaralının başucunda iki dizi yere gelecek şekilde diz çöker.
- Yaralının dirseklerinden tutarak kolları yukarı ve kendine doğru çeker.
- Sonra dirsekleri yere doğru bastırarak akciğerin genişlemesini sağlar.
- Son hareket ise yaralının kollarını tutarak kendi göğsüne baskı yapmasını sağlamaktır.

SUNİ SOLUNUM UYGULANAN YARALININ İZLENMESİ
       Suni solunum yöntemlerine yaralı kendiliğinden soluyuncaya kadar (kalbi çalışıncaya dek) devam edilir. Solumaya başlamış ise, solunumu rahatlatıcı pozisyonlardan biri olan yan yatış pozisyonu verilerek sevk edilmelidir.